بحران آب و ضرورت تغییر الگوی کشت در مناطق خشک مطالعه موردی؛ دشت جنوبی بردسکن

برداشت دنباله­دار آب­های زیرزمینی و جایگزین نشدن این اضافه برداشت توسط بارش­های آسمانی منجر به رخداد کمبود آب می­گردد. این پدیده در بیشتر مناطق خشک ایران به عنوان یک بلای طبیعی به شمار می­آید. دشت جنوبی بردسکن از جمله این دشت­های بحرانی است. ورود فناوری پمپاژ آب­های زیر زمینی و گسترش کشت­های سنتی و غیر اقتصادی در منطقه، موجب اضافه برداشت آب از آبخانه­های زیرزمینی شد. افت شدید سطح ایستایی، نخستین و بارزترین پیامد این رویه بود. خشک شدن قنوات، تغییر مکانی چاه­های عمیق و افزایش عمق بعضی از آن ها تا 250 متر و پیدایش پدیده شکاف­های سطحی در پیرامون دشت، از پیامدهای بعدی بود. در این پژوهش، ابتدا با استفاده از داده های چاه­های پیزومتری سال­های (1390-1380) بحران آب در منطقه اثبات شده و توسط هیدروگراف واحد و نقشه هم عمق آب­های زیرزمینی نمایش داده می­شود، سپس به بررسی ضرورت تغییر الگوی کشت در منطقه پرداخته شده است. در این راستا با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل بولین به مکان­یابی دو محصول مهم و اقتصادی در منطقه، یعنی پسته و زعفران اقدام شده است. نتایج مطالعه نشان می­دهد، با توجه به بحران شدید آب در منطقه، نیاز به کاشت محصولاتی است که نیاز آبی پایین و بازدهی بالا بوده و در عین حال منطقه استعداد کاشت آن را نیز داشته باشد. همچنین نتایج حاصل از مکان­یابی اراضی مستعد کشت این دو محصول، مبین آن است که از مجموع 1328 کیلومتر مربع مساحت دشت، 44 درصد آن برای کشت پسته مناسب است که در جنوب شرق و غرب دشت پراکنده شده­اند و 25 درصد دشت که عمدتاً شرق و شمال­شرق دشت است، برای کشت زعفران مناسب می باشد.